przeskocz do treści

Kościół i klasztor Pijarów w Krakowie, fot. K. Schubert MIK 2020

I edycja 1999

Browar Goetz-Okocimskich w Brzesku
BROWAR GOETZ-OKOCIMSKICH W BRZESKU, fot. M. Klag (MIK, 2005) CC BY SA 3.0

Przybyły ze Szwabii w 1845 r. piwowar Jan Ewangelista Goetz założył w Brzesku niewielki browar. Z czasem stał się on potężnym przedsiębiorstwem, a jego właściciel znanym przemysłowcem, właścicielem ziemskim i działaczem charytatywnym.

Cmentarz i kościółek na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem
CMENTARZ I KOŚCIÓŁEK NA PĘKSOWYM BRZYZKU W ZAKOPANEM, fot. M. Klag (MIK, 2006) CC BY SA 3.0

Zakopiański stary cmentarz jest jedną z najbardziej znanych polskich nekropolii. Nazwę swoją wywodzi od Jana Pęksy, który w 1848 r. ofiarował na rzecz cmentarza swój grunt, położony obecnie w jego wschodniej części.

Dawne opactwo Norbertańskie w Hebdowie
DAWNE OPACTWO NORBERTAŃSKIE W HEBDOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

Od ponad ośmiu wieków w zakolu Wisły nieopodal Nowego Brzeska, wznosi się opactwo Norbertanów. Zakonników sprowadzili z czeskiej miejscowości Strahov, za zgodą księcia Bolesława Kędzierzawego, dwaj rycerze: Szczeżysław i Wrocisław.

Fort św. Benedykt (nr 31) w Krakowie

Z racji swego położenia i znaczenia Kraków był umacniany fortyfikacjami już od wczesnego średniowiecza. Kiedy w 1848 r. miasto włączono w granice cesarstwa austro-węgierskiego, znalazło się ono blisko granicy zaboru rosyjskiego i pruskiego.

Kopalnia soli w Bochni

Bochnia od początku swego istnienia była związana z solą. Pierwsza historyczna wzmianka, pochodząca z 1198 r., dotyczy uposażenia klasztoru bożogrobców w Miechowie w sól bocheńską. Przywilej lokacyjny nadający Bochni prawo magdeburskie został wydany przez księcia Bolesława Wstydliwego w 1253 r.

Kościół i klasztor Bożogrobców w Miechowie
KOŚCIÓŁ I KLASZTOR BOŻOGROBCÓW W MIECHOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

Miechów zawdzięcza swe powstanie zakonowi bożogrobców, założonemu w czasie wypraw krzyżowych. Zakon Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Jerozolimskiego, jak brzmi jego pełna nazwa, miał za zadanie strzec Grobu Pańskiego w Jerozolimie i przybywających do niego pielgrzymów.

Kościół i klasztor oo. Cystersów w Szczyrzycu
KOŚCIÓŁ I KLASZTOR OO. CYSTERSÓW W SZCZYRZYCU, fot. M. Klag (MIK, 2005) CC BY SA 3.0

Położony w górzystej kotlinie Beskidu Wyspowego zespół opactwa cysterskiego w Szczyrzycu jest jednym z najstarszych klasztorów w Polsce. Jego fundacji dokonał w 1234 r. wojewoda krakowski Teodor z Gryfitów.

Kościół i klasztor oo. Reformatów w Wieliczce
KOŚCIÓŁ I KLASZTOR OO. REFORMATÓW W WIELICZCE, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Wieliczka wspominana jest w dokumentach już w latach 1123-1127, a jej pierwsza lokacja miała miejsce w 1290 r. Prawa magdeburskie nadał miastu Kazimierz Wielki w 1368 r. i wtedy otoczono je murami obronnymi.

Kościół i klasztor pw. Stygmatów św. Franciszka z Asyżu oo. Bernardynów w Alwerni
KOŚCIÓŁ I KLASZTOR PW. STYGMATÓW ŚW. FRANCISZKA Z ASYŻU OO. BERNARDYNÓW W ALWERNI, fot. M. Łuczak (2010) ©

Kościół oo. Bernardynów w Alwerni nosi wezwanie Stygmatów św. Franciszka z Asyżu. Został założony na wzór włoskiej pustelni La Verna w Toskanii, gdzie w 1224 r. św. Franciszek otrzymał dar stygmatów.

Kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Mikołaja w Sławkowie
KOŚCIÓŁ PARAFIALNY PW. PODWYŻSZENIA KRZYŻA ŚWIĘTEGO I ŚW. MIKOŁAJA W SŁAWKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Stojący pośród wiekowych lip kościół parafialny w Sławkowie nosi podwójne wezwanie: Podwyższenia Krzyża Świętego oraz św. Mikołaja.

Kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów w Sękowej
KOŚCIÓŁ PW. ŚW. ŚW. FILIPA I JAKUBA APOSTOŁÓW W SĘKOWEJ, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

Położona w Beskidzie Niskim, u podnóża Magury Małastowskiej wieś Sękowa została lokowana przez króla Kazimierza Wielkiego w 1346 r., który uposażył również tutejszą parafię. Zachowany do dzisiaj, drewniany kościół zbudowano ok. 1520 r.

Muzeum Diecezjalne w Tarnowie
MUZEUM DIECEZJALNE W TARNOWIE, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Tarnów przez stulecia był miastem prywatnym, jednak w 1787 r. książę Eustachy Sanguszko zrzekł się władzy nad miastem. Wówczas władze zaborcze uczyniły Tarnów ośrodkiem administracji.

Muzeum Drogownictwa w Szczucinie

Szczucin istniał jako wieś rycerska już na początku XIV w. Między XIV a XVI w. należał on do Pacanowskich herbu Jelita, później do Stradomskich (XVI-XVIII w.), a w XIX w. do Hussarzewskich i Lubomirskich.

Muzeum Pożarnictwa w Alwerni
MUZEUM POŻARNICTWA W ALWERNI, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Otoczona dwoma Parkami Krajobrazowymi – Tenczyńskim i Rudniańskim – Alwernia jest położona w południowo-wschodniej części powiatu chrzanowskiego, w odległości trzydziestu kilometrów na zachód od Krakowa.

Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy
ORAWSKI PARK ETNOGRAFICZNY W ZUBRZYCY, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Teren polskiej Orawy, graniczącej od południa ze Słowacją, obejmuje swym zasięgiem część Kotliny Orawsko-Nowotarskiej oraz południowe stoki Beskidu Wysokiego: Pasmo Babiogórskie i część Działów Orawskich.

Ruiny zamku oraz skansen w Dobczycach
RUINY ZAMKU I SKANSEN W DOBCZYCACH, fot. M. Jałoszyńska (MIK, 2016) CC BY SA NC CD

Dobczyce należą do najstarszych osad w dolinie rzeki Raby. Wyniki badań archeologicznych na wzgórzu zamkowym dowodzą istnienia osady ludzkiej z epoki brązu, epoki żelaza oraz wczesnego średniowiecza. Zakonserwowane i częściowo zrekonstruowane kamienne ruiny średniowiecznego zamku wznoszą się na skraju skalistego wzgórza sterczącego nad doliną Raby, na zachód od lokacyjnej części miasta. Zamku nie wymieniają wśród

Zabudowa miasta Sławków
ZABUDOWA MIASTA SŁAWKÓW, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Sławków, miasto położone nad Białą Przemszą, na granicy ziemi krakowskiej i Śląska, było w średniowieczu ważnym punktem na szlaku handlowym z Wrocławia do Krakowa. Pierwsza pisana wiadomość o nim datowana jest na 1220 r., kiedy ufundowano tutaj szpital dla górników.

Zabudowa miasta Stary Sącz
ZABUDOWA MIASTA STARY SĄCZ, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Najstarsze miasto Sądecczyzny jest położone na wzgórzu pomiędzy Dunajcem a Popradem, w miejscu skrzyżowania dawnej drogi węgierskiej i traktu Nowy Sącz – Nowy Targ.

Zabudowa miasteczka Ciężkowice
ZABUDOWA MIASTECZKA CIĘŻKOWICE, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Ciężkowice to niewielkie miasto położone w dolinie rzeki Białej. Najstarsze wzmianki o nim pochodzą z końca XI w., kiedy to Judyta, żona Władysława Hermana, nadała osadę benedyktynom z Tyńca. Jednak Kazimierz Wielki odebrał zakonnikom te ziemie i w 1348 r. wystawił przywilej lokacyjny dla miasta. Ciężkowice leżały na zbiegu dwóch szlaków handlowych z Węgier, organizowano

Zakład Salezjański w Oświęcimiu
ZAKŁAD SALEZJAŃSKI W OŚWIĘCIMIU, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Gród Oświęcim istniał już w XII w., a prawa miejskie otrzymał ok. 1272 r. Z podziału księstwa cieszyńskiego dokonanego po 1315 r. powstało księstwo oświęcimskie, którym władał wówczas książę Władysław.

Zamek w Suchej Beskidzkiej
ZAMEK W SUCHEJ BESKIDZKIEJ, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Sucha Beskidzka jest położona w dolinie Skawy, pomiędzy grzbietami Beskidu Makowskiego, Małego i Żywieckiego. Lokowana na prawie niemieckim w 1405 r., otrzymała prawa miejskie w 1896 r.

Zespół pałacowo-parkowy Potockich w Krzeszowicach
ZESPÓŁ PAŁACOWO-PARKOWY POTOCKICH W KRZESZOWICACH, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Krzeszowice sięgają swoją historią 1286 r., kiedy to Fryczko, wójt z Bytomia, lokował na prawie niemieckim wieś o tej nazwie. Należała ona do biskupów krakowskich, a w 1620 r. kupił ją Jan Tęczyński.

Zespół pielgrzymkowy w Kalwarii Zebrzydowskiej
ZESPÓŁ PIELGRZYMKOWY W KALWARII ZEBRZYDOWSKIEJ, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Na południe od miasta, u szczytu góry Kalwarii położony jest barokowy kościół i klasztor Bernardynów. Kalwaryjski zespół pielgrzymkowy obejmuje także czterdzieści dwie kapliczki i kaplice dróg Męki Pańskiej i Matki Bożej, rozmieszczone na południe i wschód od klasztoru, wśród malowniczych pagórków i dolin.

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności | Jeśli nie oznaczono inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Małopolskiego Instytutu Kultury.