przeskocz do treści

Kościół i klasztor Pijarów w Krakowie, fot. K. Schubert MIK 2020

Zespół pałacowo-parkowy Potockich w Krzeszowicach

Krzeszowice sięgają swoją historią 1286 r., kiedy to Fryczko, wójt z Bytomia, lokował na prawie niemieckim wieś o tej nazwie. Należała ona do biskupów krakowskich, a w 1620 r. kupił ją Jan Tęczyński. Od 2. poł. XVII w. wieś przechodziła kolejno w ręce Opalińskich, Sieniawskich i Czartoryskich. Lecznicze właściwości tutejszych wód znano już na początku XVII w., ale dopiero pod koniec XVIII w. Krzeszowice stały się znanym uzdrowiskiem. Należały wówczas do księżnej Izabeli Lubomirskiej. W 1816 r. odziedziczył je Artur Potocki, a po jego śmierci żona Zofia i syn Adam, którzy wznieśli tutaj wspaniały pałac.

ZESPÓŁ PAŁACOWO-PARKOWY POTOCKICH W KRZESZOWICACH, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

W czasie II wojny światowej wnętrza pałacu częściowo przebudowano na polecenie przebywającego tu gubernatora Hansa Franka. Po wojnie dobra Potockich i budynki zdrojowe znacjonalizowano, co spowodowało ich stopniową dewastację. Obecnie, po wykonaniu prac zabezpieczających, budynek oczekuje na zagospodarowanie.

Zaprojektowany przez Franciszka Marię Lanciego pałac wzniesiono w latach 1850-1857 na zlecenie Zofii Potockiej. W 1858 r. dobudowano skrzydło według projektu Filipa Pokutyńskiego, a po 1893 r. rozbudowano skrzydło zachodnie (proj. Zygmunt Hendel). Potoccy zamieszkali w pałacu w 1862 r., lecz prace we wnętrzach trwały do 1870 r. Także około połowy XIX w. założono wokół pałacu park o charakterze krajobrazowego ogrodu angielskiego.

Pałac ma formę czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem. Dwupiętrowy korpus główny z czterema narożnymi wieżami pełnił funkcję reprezentacyjną oraz mieszkalną, skrzydło wschodnie służyło wyłącznie jako mieszkanie, a północne miało charakter głównie gospodarczy. Wejście do pałacu wiedzie przez taras do sieni, na przedłużeniu której znajduje się klatka schodowa. Po wschodniej stronie sieni, w amfiladowym układzie, mieszczą się dwie tzw. sale francuskie, mała jadalnia oraz zdobiona stiukami, narożna sala balowa. W skrzydle wschodnim znajduje się duża jadalnia, a za nią galeria prowadząca do dawnej oranżerii. Po zachodniej stronie sieni wejściowej usytuowano bibliotekę i gabinet, z którego kręcone schody gdańskie wiodły na piętro, do pracowni. W pałacu znajduje się 228 różnych pomieszczeń, z czego ok. 100 było używanych przez właścicieli. Dzisiaj w pałacu można podziwiać kominki, sztukaterie, drewniane okładziny i wiele innych detali, które świadczą o wspaniałym niegdyś urządzeniu wnętrz.

Zespół pałacowo-parkowy Potockich w Krzeszowicach

Ziemia chrzanowska i dolinki podkrakowskie : mapa turystyczna : skala 1 : 50 000
Wydawnictwo :  Wydawnictwo Kartograficzne COMPASS  nr kat. 226
Miejsce wydania : Kraków, 2007

Krzeszowice : miasto i gmina bez tajemnic : przewodnik 2010 – 2011
Autor : teksty : Archiwum Urzędu Miejskiego
Wydawnictwo : Wydawnictwo „Omega” : Kraków, wydanie II, s. 108 :  il. (w tym kolor.) ; 21 cm
Miejsce wydania : Kraków, 2009

Ziemia krzeszowicka na starych kartach pocztowych 1898-1941 / [zred. i oprac. na podst. zbiorów własnych Andrzej Nąckiewicz]
Autor : [zred. i oprac. na podst. zbiorów własnych Andrzej Nąckiewicz]
Wydawnictwo : Krzeszowice : Zarząd Miejski, Firma Handlowa „Jago”, zaprojektował i przygotował do druku Roman Nawrocki, druk : Luxart : Wola Filipowska,  wydanie pierwsze, 116 s. : il. (w tym kolor.) ; 21 cm
Miejsce wydania : [Krzeszowice], [2006 ?]

Cesarski i Królewski Namiestnik : życie i działalność polityczna Andrzeja hrabiego Potockiego
Autor : Andrzej Władysław Korusiewicz
Wydawnictwo : Kraków : Wydawnictwo i Drukarnia Towarzystwa Słowaków w Polsce, 154, [2] s., [2] k. tabl. : il. ; 21 cm
Miejsce wydania : Kraków, 2008

Panowie na Krzeszowicach
Autor : Andrzej Władysław Korusiewicz
Wydawnictwo : Kraków : Wydawnictwo i Drukarnia Towarzystwa Słowaków w Polsce, 137 s., [6] s. : il. ; 22 cm
Miejsce wydania : Kraków, 2005

Krzeszowice. Dolinki Podkrakowskie. Historia, krajobrazy, przyroda
Autor: Anna Kubajak
Wydawnictwo: Wydawnictwo „Kubajak”: Krzeszowice, druk: Colonel: Kraków
Miejsce wydania: Kraków, 2003

Krajobraz kulturowy Polski : Województwo Małopolskie
Red.: Janusz Bogdanowski
Wydawnictwo : Stowarzyszenie „Kultura i Natura” im. Jana Gwalberta Pawlikowskiego, Wydawnictwo VADEMECUM, druk: Drukarnia Skleniarz, 240 s., [8] s. tabl., [1] k. mapa luz. : il. ; 23 cm. – (Biblioteka Stowarzyszenia „Kultura i Natura” ; t. 1)
Miejsce wydania : Kraków, Warszawa, 2001

Chrystian Piotr Aigner. Architekt warszawskiego klasycyzmu
Autor: Tadeusz Stefan Jaroszewski
Wydawnictwo: Państwowe Wydawnictwo Naukowe
Miejsce wydania: Warszawa, 1969

Małopolska południowo– zachodnia
Autor: Andrzej Matuszczyk, Norbert Orliński,  Julian Zinkow
Wydawnictwo: Sport i Turystyka
Miejsce wydania: Warszawa, 1991

Projekty Pociera i Fontaine’a dla Krzeszowic
Autor: Tadeusz Stefan Jaroszewski
Publikowany: Biuletyn Historii Sztuki, R. XXVI, nr 2, R. 1964

Projekt willi Ks. Marszałkowej Izabelli Lubomirskiej w Krzeszowicach (1792)
Autor: Tadeusz Stefan Jaroszewski
Publikowany: Chrystian Piotr Aigner. Architekt warszawskiego klasycyzmu, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1969, wyd. 2,  s. 93-100

Willa księżny Marszałkowej Izabelli Lubomirskiej w Krzeszowicach
Autor: Stefan Jaroszewski
Publikowany: Biuletyn Historii Sztuki, wydawca: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki, Warszawa 1961, R.ok XXIII, nr 3, s. 258-266

Zespół rezydencjonalny w Krzeszowicach w wieku XIX
Autor: Waldemar Baraniewski
Publikowany: Dzieła czy kicze, red.  Elżbieta Grabska, Tadeusz S(tefan) Jaroszewski, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1981, s. 23-117

Mieliśmy kilkaset sióstr i braci
Autor: Ryszard Abramowicz, Stefan Bratkowski, Roman Wójcik (oprac.)
Wydawnictwo: Książka i Wiedza
Miejsce wydania: Warszawa, 1984

Zbiór obrazów i rzeźb Artura i Zofii Potockich z Krzeszowic: ze studiów nad XIX wiecznym kolekcjonerstwem w Polsce
Publikowany: Rocznik Historii Sztuki, T. 25 , R. 2000

Kardy i kokardy. Opowieść o hrabinach Potockich
Autor: Bogna Wernichowska
Wydawnictwo: Małopolski Instytut Kultury w Krakowie
Miejsce wydania: Kraków, 2009

Krzeszowice– Ośrodek wypoczynku na styku aglomeracji
Autor: Mikołaj M. Kornecki
Publikowany: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury , R. 1985, t. XIX, s. 69–78

Uzdrowisko Krzeszowice i okolice
Autor : Jan Zalitacz
Wydawnictwo :  [s. n.], przygotowanie do druku : Fabiola Rybowicz, Dorota Zalitacz, Kraków: Drukarnia Narodowa, 181, [3] s. : il. kolor. ; 21 cm
Miejsce wydania : Chrzanów, 2006

Ziemia chrzanowska i Jaworzno. Monografia
Red.: Kazimierz Szwajca, układ graficzny i rysunki Włodzimierz Buczek
Wydawnictwo: Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej w Krakowie, Wydawnictwo Artystyczno– Graficzne
Miejsce wydania: Kraków, 1967

Historia Krzeszowic. Okres międzywojenny
Autor: Łukasz Skalny
Wydawnictwo: Krzeszowice : [Urząd Miejski], Wydawnictwo Kubajak, druk: Del`Art, 168 s. : il. ; 21 cm
Miejsce wydania: Krzeszowice, 2004

Krzeszowice i okolice : przewodnik turystyczny
Autor : Julian Zinkow
Wydawnictwo : Urząd Miasta i Gminy w Krzeszowicach,  Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Krzeszowickiej, Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 110, [1] s. : mapy, rys. ; 21 cm
Miejsce wydania : Warszawa, Kraków, 1988

Z tobołkiem za Kraków
Autor: Stanisław Pagaczewski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Miejsce wydania: Kraków, 1979

Atlas zabytków architektury w Polsce
Autor: Hanna Faryna-Paszkiewicz, Małgorzata Milanowska, Robert Pasieczny
Wydawnictwo: PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 2001

Osadnictwo i krajobraz od schyłku średniowiecza po współczesność
Red.: Zdzisław Noga
Wydawnictwo: Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych
Miejsce wydania: Kraków, 1997

Kraków i okolice : przewodnik
Autor : Leszek Ludwikowski
Wydawnictwo :  „ Sport i Turystyka” ; [oprac. kartogr. Henryka Całkowa, Janusz Szewczuk (mapa załącznik)]. – Wyd. 3 uzup. – 219, [1] s., [1] k. pl. kolor. ; 19 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1991

Małopolska południowo– zachodnia. Przewodnik
Autor: Norbert Orliński, Julian Zinkow
Wydawnictwo: Sport i Turystyka
Miejsce wydania: Warszawa, 1991

Zabytki na trasach turystycznych województwa krakowskiego
Red. : Janusz Smólski
Wydawnictwo : Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, [120] s., [1] k. tabl. złoż : fot., il., mapa ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1975

Katalog zabytków sztuki w Polsce : T. 1: Województwo Krakowskie, [1] Tekst, [2] Ilustracje
Red. : Jerzy Szablowski
Wydawnictwo : Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków
Miejsce wydania : Warszawa, 1953

O siedzibach neogotyckich w Polsce
Autor: Tadeusz Stefan Jaroszewski
Wydawnictwo: Państwowe Wydawnictwo Naukowe
Miejsce wydania: Warszawa, 1981

Kraków. Przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice
Autor: Karol Estreicher
Wydawnictwo: nakładem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, druk W. L. Anczyca i Spółki
Miejsce wydania: Kraków, 1938

Kraków. Przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice, wyd. III rozszerzone
Autor: Karol Estreicher
Wydawnictwo: wyd. Łódzkie Zakłady Graficzne, Krajowa Agencja Wydawnicza (reprodukcja techniką fotooffsetową: nakładem Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Kraków 1938)
Miejsce wydania: Kraków, 1989

Powiat Chrzanowski w W. Ks. Krakowskiem : monografia historyczno- geograficzna
Autor : Stanisław Polaczek
Wydawnictwo : nakładem Wydziału Rady Powiatowej Chrzanowskiej, – wyd. 2 rozszerz. – Chrzanów : Rada Powiatowa Chrzanów,  307, [1] s. ; 30 cm
Miejsce wydania : Chrzanów, 1914
Wersja cyfrowa publikacji : Małopolska Biblioteka Cyfrowa

Leksykon miast województwa małopolskiego
Autor : Paweł Kutaś,  Jerzy Leśniak
Wydawnictwo :  PROMO. – 235 s. : il. kolor. ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 2007

Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, z. 7: Województwo Krakowskie
Autor: Marian Kornecki, Andrzej Fischinger, Lepiarczyk Józef, Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1971

Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności | Jeśli nie oznaczono inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Małopolskiego Instytutu Kultury.