przeskocz do treści

Kościół i klasztor Pijarów w Krakowie, fot. K. Schubert MIK 2020

Kościół i klasztor oo. Cystersów w Szczyrzycu

Położony w górzystej kotlinie Beskidu Wyspowego zespół opactwa cysterskiego w Szczyrzycu jest jednym z najstarszych klasztorów w Polsce. Jego fundacji dokonał w 1234 r. wojewoda krakowski Teodor z Gryfitów, przekazując na rzecz zakonu swoje dobra w Ludźmierzu, Szczyrzycu i Mogilanach. Sprowadzonych z Jędrzejowa zakonników osadzono w Ludźmierzu, jednak wkrótce część z nich przeniosła się do Szczyrzyca, który miał łagodniejszy klimat. Wzniesiono tutaj kościół, klasztor i zabudowania gospodarcze. Po najazdach i pożarach, jakie nawiedziły opactwo w XVII stuleciu, znajdowało się ono w bardzo złym stanie.

KOŚCIÓŁ I KLASZTOR OO. CYSTERSÓW W SZCZYRZYCU, fot. M. Klag (MIK, 2005) CC BY SA 3.0

Kiedy w 1620 r. opatem został Stanisław Drohojowski, podjął się budowy nowego klasztoru oraz przebudowy kościoła. Prace te kontynuowali kolejni opaci. Kościół ukończono w 1642 r., a klasztor dwa lata później. W czasie zaborów majątek cystersów skonfiskowano, lecz klasztor przetrwał, choć zdegradowany do rangi przeoratu. Godność opactwa przywrócił klasztorowi w 1918 r. papież Benedykt XV, a opaci odkupili część utraconych dóbr. Po II wojnie światowej cystersom znów odebrano majątek, jednak w ostatnich latach odzyskali oni ziemię i budynki gospodarcze.

Klasztory cysterskie budowano według określonych zasad, w miejscach oddalonych od ludzkich siedzib, a sposób życia mnichów opierał się na regule „Ora et labora”, czyli „módl się i pracuj”.

Szczyrzycki kościół pw. NMP Wniebowziętej i św. Stanisława wzniesiono na planie krzyża łacińskiego, z prezbiterium i nawą równej długości. W świątyni znajduje się cudowny wizerunek Matki Boskiej Szczyrzyckiej, namalowany przez nieznanego z imienia artystę w XVI w., a koronowany w 1983 r. Po południowej stronie kościoła mieszczą się zabudowania klasztorne zgrupowane wokół kwadratowego wirydarza.

Obok klasztoru znajduje się klasztorne muzeum, mieszczące się od 1984 r. w zabytkowym spichlerzu, który wcześniej służył jako rezydencja opata. Muzeum powstało w 1954 r., kiedy ówczesny opat, dr Stanisław Kiełtyka, zorganizował je ze zbiorów klasztoru, wzbogacając z czasem o kolejne okazy. Ciekawostką pośród klasztornych skarbów jest mapa świata wydrukowana w 1905 r. według XIII-wiecznego pierwowzoru. Zbiory obejmują sztukę sakralną, militaria, bogaty księgozbiór, eksponaty etnograficzne oraz dokumenty, wśród których znajdują się XIII-wieczne akty darowizny i nadania ziemi cystersom.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Kościół i klasztor oo. Cystersów w Szczyrzycu

Teodor Gryfita – fundator klasztoru cystersów
Autor : (al.)
Publikowany : Ziemia Szczyrzycka : Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Szczyrzyckiej, Doliny Stradomki i Grodziska, nr 2/2009, s. 18 – 19

Powiat limanowski : Muzea przykościelne : Atrakcje turystyczne
Wydawnictwo : Starostwo Powiatowe : Limanowa, Centrum Informacji Turystycznej : Limanowa, ulotka informacyjna, il., składanka A 4
Miejsce wydania : [Limanowa], [n.s.]

Powiat limanowski : Zabytki sakralne
Wydawnictwo : Starostwo Powiatowe : Limanowa, Centrum Informacji Turystycznej : Limanowa, ulotka informacyjna, il., składanka A 4
Miejsce wydania : [Limanowa], [n.s.]

Powiat Limanowski : opisy wycieczek : Powiat Limanowski : Ostoja Natury i Zdrowia : mapa turystyczna, 1 : 75 000, Powiatowe Centrum Informacji Turystycznej)
Autor : redakcja i opracowanie kartograficzne :  Wojciech Kowalski, Marcin Szymczak, Patrycja Puncewicz, opracowanie wydawnicze : Sylwia Włodek
Wydawnictwo : Wydawnictwo Kartograficzne ExpressMap Polska Sp. z oo. : Warszawa, Starostwo Powiatowe w Limanowej. Powiatowe Centrum Informacji Turystycznej : Limanowa, ISBN : 978 – 83-75460-14-8
Miejsce wydania : Warszawa, 2009

Gmina Jodłownik : Zagłębie sadownicze
Autor : tekst : Stanisław Gontarski
Wydawnictwo : Oficyna Wydawniczo – Reklamowa „CYTAT”  Jan Stelmach : Kraków, projekt plastyczny : Ryszard Szokalski, fotoskład : Ryszard Wachel,  folder przygotowano przy współpracy z Urzędem Gminy Jodłownik, wydanie I, -10 [6], il. kolor.
Miejsce wydania : Kraków, 2002

Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska
Autor : oprac. tekstów Bartłomiej Cisowski et al.
Wydawnictwo : Wyd. 2. – Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, – 333, [5] s. : il. ; 23 cm., ISBN 978-83-60538-61-6
Miejsce wydania : Kraków,  2010

Pieniny i ziemia sądecka
Autor : Jan Wiktor
Wydawnictwo : Kraków : Wydawnictwo Literackie, 386, [2] s. : fot., il. ; 26 cm + wkładka, indeks
Miejsce wydania : Kraków, 1958

Pieniny i ziemia sądecka
Autor : Jan Wiktor
Wydawnictwo : Kraków : Wydawnictwo Literackie,  – 536, [2] s. : fot. ; 21 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1956

Pieniny i ziemia sądecka
Autor : Jan Wiktor
Wydawnictwo : Kraków : Wydawnictwo Literackie, – wyd. 3 uzup. – 475, [1] s. : il. ; 26 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1965

Zbigniew ze Szczyrzyca, kanclerz Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego
Autor: Anna Rybicka – Adamska
Publikowany: Nasza Przeszłość, T. 78 : 1992,  s. 151 – 167

Módl się i pracuj: Cystersi kształtują siebie i świat. Materiały z Sympozjum. Opactwo Ojców Cystersów, Kraków-Mogiła, 5 grudnia 2009
Red.: ks. Wojciech Misztal, o. Bartłomiej Rodziewicz Cist
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, Seria: Duchowość Klasztorów Polskich: Przekaz i Komunikacja, (Z prac Katedry Duchowości Mediów i Relacji Społecznych. Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawłą II w Krakowie)
Miejsce wydania: Kraków, 2010

Pustelnia w szczyrzyckiej parafii
Autor: o. Krzysztof Morajko
Publikowany: Almanach Ziemi Limanowskiej, R. 4: 2003,  nr 13,  s. 4-8

Wkład Cystersów w rozwój oświaty w Szczyrzycu
Autor: Stanisław Czachura
Publikowany: Almanach Ziemi Limanowskiej, R. 2: 2001/2002, nr 7, s. 14-15

Początki fundacji klasztoru Cystersów w Szczyrzycu
Autor: Krzysztof Morajko O. Cist.
Wydawnictwo:Avalon”
Miejsce wydania: Kraków, 2008

Inkunabuły klasztoru oo. Cystersów w Szczyrzycu. Aktualny stan badań
Autor: Jolanta M. Marszalska
Publikowany: Rocznik Sądecki, T. 30: 2002, s. 139-156

Komenda – okresem rozwoju czy stagnacji klasztoru cystersów w Szczyrzycu
Autor: Jolanta M. Marszalska
Publikowany: Nasza Przeszłość, T. 109 : 2008, s. 269-286

Opaci i przeorzy klasztoru oo. Cystersów w Szczyrzycu od XIII do XX wieku
Autor: Jolanta Małgorzata Marszalska, Waldemar Graczyk
Wydawnictwo: Wydawnictwo Benedyktynów
Miejsce wydania: Kraków, Tyniec, 2006

Biblioteka opactwa Cystersów w Szczyrzycu do końca XIX stulecia: dziedzictwo wieków
Autor: Jolanta M. Marszalska
Wydawnictwo: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej: „Biblos”
Miejsce wydania: Tarnów, 2007

Beskid Wyspowy. Informator Turystyczny
Autor: tekst Dariusz Gacek, redakcja Agata Kapłon, Roman Trzmielewski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Kartograficzne Compass, projekt graficzny, skład Diana Kruszelnicka
Miejsce wydania: Kraków, 2010

Krajobraz kulturowy Polski : Województwo Małopolskie
Red.: Janusz Bogdanowski
Wydawnictwo : Stowarzyszenie „Kultura i Natura” im. Jana Gwalberta Pawlikowskiego, Wydawnictwo VADEMECUM, druk: Drukarnia Skleniarz, 240 s., [8] s. tabl., [1] k. mapa luz. : il. ; 23 cm. – (Biblioteka Stowarzyszenia „Kultura i Natura” ; t. 1)
Miejsce wydania : Kraków, Warszawa, 2001

Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500 – 1540
Autor : Jerzy Gadomski
Wydawnictwo : Warszawa ; Kraków : Wydawnictwo Naukowe PWN. Oddział. –  131, [1] s., [217] s. tabl. : il. ; 30 cm.
Miejsce wydania : Warszawa, Kraków, 1995

Małopolska południowo– zachodnia
Autor: Andrzej Matuszczyk, Norbert Orliński,  Julian Zinkow
Wydawnictwo: Sport i Turystyka
Miejsce wydania: Warszawa, 1991

Szczyrzyc. Dzieje budowy opactwa cysterskiego
Autor: Ewa Łużyniecka, Jolanta Małgorzata Marszalska
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej
Miejsce wydania: Wrocław, 2005

Ułamek z podróży archeologicznej po Galicyi, odbytej w r. 1849 przez Józefa Łepkowskiego i Józefa Jerzmanowskiego

Autor: Józef Łepkowski, Józef Jerzmanowski
Publikowany: Biblioteka Warszawska, R. 1850, t. III

Szczyrzyc. Na szlaku cystersów
Autor: a. b.
Publikowany: IMT Światowid, nr 7, R. 1991, s. 42

Najdawniejsze dzieje klasztoru Cystersów w Szczyrzycu (r. 1238-1382). Przyczynek do dziejów osadnictwa na Podhalu
Autor: Stanisław Zakrzewski
Publikowany: „Rozprawy i Sprawozdania z posiedzeń Akad. Umiejęt. Wydz. Hist.- Fil.”, R. 1902, t. XVI

Kronika klasztoru OO. Cystersów w Szczyrzycu
Autor: Stanisław Wolski
Miejsce wydania: maszynopis, Szczyrzyc, 1964

Limanowa i okolice. Przewodnik
Autor: Jan Wielek
Wydawnictwo: Sport i Turystyka
Miejsce wydania: Warszawa, 1987

Opowieści Szczyrzyckie
Autor: Jan Wielek
Wydawnictwo: Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej
Miejsce wydania: Nowy Sącz, 1989

Pomniki architektury epoki piastowskiej we województwach krakowskiem i kieleckiem, z 186 ilustracjami i mapką orjentacyjną
Autor: Tadeusz Szydłowski
Wydawnictwo: wydane z zasiłku Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, wyd. Skład Główny: Gebethner i Wolff, Druk. W. L. Anczyca i Spółki w Krakowie
Miejsce wydania: Kraków, 1928

Związek Szczyrzycan
Autor: Józef Spędzia, o. Eugeniusz Włodarczyk
Publikowany: Małopolska: Regiony– Regionalizmy– Małe Ojczyzny. T. II, red. Edward Chudziński, Stanisław Gawor, Władysław Pilarczyk, wyd. nakładem W. Pilarczyka, Kraków, 2000, s. 193-202

Zarys dziejów klasztoru Cystersów w Szczyrzycu w okresie średniowiecza
Autor: Karol Bogusław Sowa
Publikowany: Almanach Sądecki R.V, nr 2/15/, R. 1996, s. 3-13

Wokół Beskidu Wyspowego. Wyruszamy na trasę
Autor: Władysław Sosna
Publikowany: Poznaj swój kraj, nr 3, R. 27, 1984, s. 3-7

Szczyrzyc. Matka Boża z Dzieciątkiem
Autor: o. Romuald Raj
Publikowany: Tarnowskie Studia Teologiczne, R. 1983, t. IX, s. 278-280

Moja przygoda z organami Tomasza Falla w Szczyrzycu
Autor: Stanisław Pigoń
Publikowany: Almanach Ziemi Limanowskiej, nr 4, R. wiosna 2001

Grodzisko Szczyrzyckie– legendy, hipotezy, fakty
Autor: (O.) Krzysztof Morajko
Publikowany: Almanach Sądecki, R. 12, nr 4/45, 2003, s. 3-21

Małopolska południowo– zachodnia. Przewodnik
Autor: Norbert Orliński, Julian Zinkow
Wydawnictwo: Sport i Turystyka
Miejsce wydania: Warszawa, 1991

Beskid Wyspowy- ziemia ciągle obiecana
Autor: Andrzej Matuszczyk
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Rewasz
Miejsce wydania: Pruszków, 2001

Szaty liturgiczne w zbiorach Muzeum Klasztornego w Szczyrzycu
Autor: Maria Teresa Maszczak
Publikowany: Almanach Sądecki, R. XI: 2002, nr 4 (41), s. 53-56
Wersja cyfrowa publikacji

Najważniejsze źródła rękopiśmienne do dziejów klasztoru oo. Cystersów w Szczyrzycu
Autor: Jolanta M. Marszalska
Publikowany: Nasza Przeszłość, T. 104 , wyd. Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy, Kraków, 2005

Inkunabuły w zbiorach Biblioteki Opactwa OO. Cystersów w Szczyrzycu
Autor: Jolanta M. Marszalska
Publikowany: Rocznik Sądecki , R. 30: 2002, s. 139-156

Pierwotne funkcje budynku Muzeum Klasztornego w Szczyrzycu
Autor: Maria Marcinowska
Publikowany: Almanach Sądecki, nr 4/45, R. 2003, t. 12, s. 22-28

Klasztor OO. Cystersów w Szczyrzycu w świetle wstępnych rozpoznań archeologiczno – architektonicznych
Autor: Beata Kwiatkowska–Kopka
Publikowany: Almanach Sądecki, R. XII: 2003, nr 4 (45),  s. 29-37
Wersja cyfrowa publikacji

Najstarsze dzieje klasztoru OO. Cystersów w Szczyrzycu

Autor: Beata Kwiatkowska-Kopka
Publikowany: Teki Krakowskie , R. 1998, z. 8

Przywileje szczyrzyckie
Autor: Stanisław Krzyżanowski
Wydawnictwo: Drukarnia Ludowa,(odbitka z Kwartalnika Historycznego, R. XVIII, 1904)
Miejsce wydania: Lwów, 1904

Katalog inkunabułów biblioteki Opactwa mogilskiego oraz Katalog inkunabułów biblioteki Klasztoru Cysterskiego w Szczyrzycu
Autor: Gerard Kowalski
Wydawnictwo: nakładem Akad. Umiej., Druk. Uniw. Jagiell.
Miejsce wydania: Kraków, 1915

Szczyrzyc
Autor: Tadeusz Galarowski
Wydawnictwo: Polska Akademia Nauk. Oddział w Krakowie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu
Miejsce wydania: Wrocław, Kraków [etc.], 1988

Beskid Wyspowy
Autor: Dariusz Gacek
Wydawnictwo: PTTK „Kraj”
Miejsce wydania: Warszawa, 2001

Opactwo Cystersów w Szczyrzycu
Autor: [zdj.] Piotr Droździk, [tekst] Marek Wcześny, [tł. Delia Gosik] Wydawnictwo: Fundacja s.c.
Miejsce wydania: Nowy Sącz, 2004

Wkład Cystersów w rozwój oświaty w Szczyrzycu
Autor: Stanisław Czachura
Publikowany: Almanach Ziemi Limanowskiej, nr 7, R. zima 2001/2002, s. 14-15

Browar klasztorny w Szczyrzycu
Autor: Stanisław Czachura
Publikowany: Almanach Ziemi Limanowskiej, R. 4: 2003, nr 12, s. 17-18

hasło: Szczyrzyc

Publikowany: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T. 11, wyd. z zasiłku kasy pomocy dla osób pracujących na polu naukowem imienia D-ra Mianowskiego, (przedruk), Warszawa, 1890, s. 875 – 877
Wersja cyfrowa publikacji

Katalog inkunabułów Biblioteki Opactwa OO. Cystersów w Szczyrzycu
Autor: Jolanta M. Marszalska (komentarz i opracowanie)
Wydawnictwo: Wydawnictwo Benedyktynów
Miejsce wydania: Kraków, Tyniec, 2002

Limanowa. Dzieje miasta
Red.: Feliks Kiryk
Wydawnictwo: Secesja
Miejsce wydania: Kraków, 1999

Opactwo Cystersów i Cudowny obraz Matki Boskiej Szczyrzyckiej
Autor: [wstęp] Hubert Kostrzański Opat Szczyrzycki
Wydawnictwo: Cystersi Szczyrzyccy
Miejsce wydania: Szczyrzyc, 1984

Cystersi w Szczyrzycu: Historia i kultura. Katalog wystawy w galerii „Stara Synagoga”
Red.: Robert Ślusarek
Wydawnictwo: Opactwo 00 Cystersów w Szczyrzycu, Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu
Miejsce wydania: Nowy Sącz, 2000

Cystersi w kulturze średniowiecznej Europy
Red.: Jerzy Strzelczyk
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe UAM
Miejsce wydania: Poznań, 1992

Ejże, gdzie te nasze dziedziny…
Autor: Marian Sopata
Wydawnictwo: Secesja
Miejsce wydania: Kraków, 2005

Zabytki na trasach turystycznych województwa krakowskiego
Red. : Janusz Smólski
Wydawnictwo : Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa – Książka – Ruch”, [120] s., [1] k. tabl. złoż : fot., il., mapa ; 30 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1975

Atlas zabytków architektury w Polsce
Autor: Jerzy Zygmunt Łoziński, Adam Miłobędzki
Wydawnictwo: „Polonia”
Miejsce wydania: Warszawa, 1967

Sądecczyzna (z mapkami i planami)
Autor: Szczęsny Morawski
Wydawnictwo: nakładem autora, wytłoczono u Żegoty Jakuba Wywiałkowskiego
Miejsce wydania: Kraków, 1863

Katalog zabytków sztuki w Polsce : T. 1: Województwo Krakowskie, [1] Tekst, [2] Ilustracje
Red. : Jerzy Szablowski
Wydawnictwo : Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków
Miejsce wydania : Warszawa, 1953

Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce
Autor : Stanisław Lorentz
Wydawnictwo : Warszawa : Wydawnictwo „Interpress”, wyd. 3 uzup., 520, [4] s., [132] s. tabl. (w tym 60 s. kolor.), 1 k. mapa kolor. : il., fot., pl., portr. ; 23 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1982

Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, z. 7: Województwo Krakowskie
Autor: Marian Kornecki, Andrzej Fischinger, Lepiarczyk Józef, Tadeusz Chrzanowski
Wydawnictwo: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków, Ośrodek Dokumentacji Zabytków, PWN
Miejsce wydania: Warszawa, 1971

Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982

Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, T. II
Autor: Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński
Wydawnictwo: Nakładem i Drukiem S. Orgelbranda Synów
Miejsce wydania: Warszawa, 1885

Kościół i klasztor oo. Cystersów w Szczyrzycu

Informacje praktyczne

Dostępność poza Dniami Dziedzictwa:

ograniczona dostępność

Dane teleadresowe:

adres: Szczyrzyc 1, Jodłownik

gmina: Jodłownik

powiat: limanowski

GPS: N: 49° 47' 1", E: 20° 11' 14"

gospodarz: Opactwo OO. Cystersów w Szczyrzycu

www: http://www.szczyrzyc.cystersi.pl/

e-mail: [email protected]

telefon: 18 332 00 04 wew. 20

Obiekty w pobliżu:

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności | Jeśli nie oznaczono inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Małopolskiego Instytutu Kultury.