zabytek
Fotografie
Ładuję zdjęcia z serwisu Flickr
Dom Pod Jedlami w Zakopanem
Na zakopiańskim Kozińcu od ponad wieku stoi Dom pod Jedlami. Wywodzi on swą nazwę od grupy jodeł rosnących na działce przeznaczonej pod jego budowę. Zaprojektowany został przez malarza i krytyka sztuki Stanisława Witkiewicza dla Jana Gwalberta Pawlikowskiego. Stanisław Witkiewicz opierając się na budownictwie górali podhalańskich stworzył teoretyczne podstawy pierwszego narodowego stylu w architekturze – stylu zakopiańskiego – oraz szereg jego praktycznych realizacji, m.in. willę Koliba i kaplicę Uznańskich w Jaszczurówce.
DOM POD JEDLAMI W ZAKOPANEM, fot. M. Klag (MIK, 2005) CC BY SA 3.0
Dom pod Jedlami wzniesiono w latach 1896-1897, lecz prace wykończeniowe trwały aż do 1906 r. W trakcie budowy domu prac doglądał sam Witkiewicz, wprowadzając na bieżąco potrzebne zmiany. Również on jest autorem większości wyposażenia wnętrz Domu pod Jedlami. Przez prawie stulecie dom pozostawał w niezmienionym stanie, dopiero w latach 90. XX w. przeprowadzono remont i zbudowano nowe ogrodzenie.
Dom pod Jedlami wzniesiono na terenie o dużym spadku, w związku z czym kamienna podmurówka od strony południowo-zachodniej ma wysokość ok. pół metra, a po stronie wschodniej dochodzi do 4 metrów, tworząc wysokie podpiwniczenie. Ściany zbudowano w konstrukcji zrębowej z płaz, czyli drewnianych belek przepiłowanych na pół, a wysoki dach budynku pokryto podwójnie gontem. Witkiewicz zaplanował dom na rzucie prostokąta, z ryzalitem od południa, wielkim przyłapem w południowo-wschodnim narożniku i zewnętrznymi schodami. Otwarta weranda wraz z gankiem obiega dom po zachodniej i północnej stronie.
Główne wejście w północno-wschodnim narożniku prowadzi wysokimi schodami do przedsionka, a stąd do sieni. Z niej prowadzą na wyższą, mieszkalną kondygnację drewniane schody. Środkową część parteru domu zajmuje jadalnia i wysunięty południowym ryzalitem salon. Wnętrza, nakryte stropami belkowymi, wyposażone zostały w piece i kominki, częściowo zaprojektowane przez Witkiewicza. Meble wykonywane przez miejscowych górali: Kazimierza Sieczkę, Józefa Kasprusia Stocha, Jędrzeja Krzeptowskiego i Wojciecha Brzegę powstały w oparciu o rysunki Witkiewicza oraz ich samych. Konsekwentna realizacja dopracowanego w szczegółach wyposażenia w stylu zakopiańskim sprawiła, że Dom pod Jedlami stał się szczytowym osiągnięciem tego stylu w architekturze.
Obecnie dom pozostaje w rękach prywatnych i nie jest dostępny dla zwiedzających.
Tekst: B. Sanocka (2008)
Dom Pod Jedlami w Zakopanem
Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska
Autor : oprac. tekstów Bartłomiej Cisowski et al.
Wydawnictwo : Wyd. 2. – Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, – 333, [5] s. : il. ; 23 cm., ISBN 978-83-60538-61-6
Miejsce wydania : Kraków, 2010
Styl zakopiański i zakopiańszczyzna
Autor : Barbara Tondos
Wydawnictwo : Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2009. – 223 s. : il., fot. (w tym kolor.), rys. ; 24 cm., Seria : (Nasze Pamiątki i Krajobrazy)
Miejsce wydania : Wrocław, 2009
Urbanistyka i architektura 1933 – 2008
Autor : Zbigniew Moździerz
Publikowany : Zakopane : 75 lat praw miejskich, konsult. meryt. Mieczysław Mantyka, Wiesław A.Wójcik. ; oprac. red. Ewa Matuszewska; Zakopane : Urząd Miasta, 2008, s. 57 – 96
Zabytkowe budowle Podhala
Autor : Stanisław Pagaczewski
Wydawnictwo : [Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze]. – Warszawa : Sport i Turystyka, – 62, [2] s. : il. ; 24 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1953
Zakopane : przewodnik historyczny
Autor: Lidia Długołęcka – Pinkwart, Maciej Pinkwart
Wydawnictwo: PTTK „Kraj”, wyd. 2 popr., rozsz. i uzup., 319, [1] s., [1] k. mapa złoż. kolor. : faks., fot., portr. ; 21 cm
Miejsce wydania: Warszawa, 1994
Zakopane : przewodnik historyczny
Autor: Lidia Długołęcka, Maciej Pinkwart
Wydawnictwo: PTTK „Kraj”, wyd.1, dodr., 317, [3] s. : il. ; 21 cm
Miejsce wydania: Warszawa, 1989
Szlak Architektury Drewnianej : mapa : 1 : 200 000
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski/
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Środowiska i Rozwoju Wsi
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji:
Wybór pism estetycznych
Autor: Józef Tarnowski ( wprowadzenie, wybór i opracowanie)
Wydawnictwo: Wydawnictwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Uniwersitas”
Miejsce wydania: Kraków, 2009 (Willa Pod Jedlami: s. 304 – 307)
Styl zakopiański i zakopiańszczyzna
Autor : Barbara Tondos
Wydawnictwo : Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 223 s. : il., portr. ; 24 cm., bibliogr. s. 207-215, ISBN 83-04-04505-2, (Seria : Nasze Pamiątki i Krajobrazy)
Miejsce wydania : Wrocław, 2004
Dom „Pod Jedlami” Pawlikowskich
Autor: Zbigniew Moździerz
Wydawnictwo: Wydawnictwo Muzeum Tatrzańskiego
Miejsce wydania: Zakopane, 2003
Zakopane od A do Z
Autor: Lidia Długołęcka-Pinkwart, Maciej Pinkwart
Wydawnictwo: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 378, [2] s. : il. ; 20 cm
Miejsce wydania: Warszawa, 1994
Zakopane : przewodnik historyczny
Autor: Lidia Długołęcka, Maciej Pinkwart
Wydawnictwo: PTTK „Kraj”, 319, [1] s. : il. ; 21 cm + 1 k. mapa złoż.
Miejsce wydania: Warszawa, 1988
Dom pod Jedlami i jego twórca: studia i wspomnienia
Red.: Wiesław Wójcik
Wydawnictwo: Znak
Miejsce wydania: Kraków, 1997
Tatrzańska Arkadia : Zakopane jako ośrodek artystyczno – intelektualny od około 1880 do 1914 roku
Autor: Adrianna Dominika Sznapik
Wydawnictwo: Wydawnictwo „Neriton”, opracowanie Jolanta Rudzińska [red., indeks], 305 s., [74] s. tabl. (w tym kolor.) ; 25 cm
Miejsce wydania: Warszawa, 2009
Między Giewontem a Parnasem: inspiracje artystyczne sztuką Podhala: [katalog wystawy]
Red.: Katarzyna Onderka
Wydawnictwo: Muzeum Narodowe w Krakowie
Miejsce wydania: Kraków, 1997
Z zagadnień i prac konserwatorskich na Podhalu (Kronika)
Autor: Hanna Pieńkowska
Publikowany: Wierchy, R. 23: 1954, s. 215-219
Drogami skalnej ziemi : Podtatrzańska włóczęga krajoznawcza
Autor : Hanna Pieńkowska, Tadeusz Staich
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, – 569, [2] s., [4] k. tabl. : il., mapy ; 26 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1956
Śladami Młodej Polski. Secesja w Krakowie i okolicach. Przewodnik
Autor: Teresa Sobieska, Krystyna Sobieska, Genevieve Blondiau
Wydawnictwo: Iere Edition
Miejsce wydania: Kraków, 2002
Pomniki sztuki w Polsce, T.1 : Małopolska
Autor : Zygmunt Jerzy Łoziński
Wydawnictwo : Arkady- XXVII, 489 s., 3 mapy luz. : fot., pl., rys. ; 20 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1985
Katalog zabytków sztuki w Polsce : T. 1: Województwo Krakowskie, [1] Tekst, [2] Ilustracje
Red. : Jerzy Szablowski
Wydawnictwo : Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków
Miejsce wydania : Warszawa, 1953
Szlak Architektury Drewnianej : Małopolska
Autor : Bartłomiej Cisowski, Marta Duda ; współpr. Paulina Wawrzak ; konsult. merytor. Tadeusz Śledzikowski ; red. map Aurelia Hołubowska
Wydawnictwo : Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury. Zespół ds. Turystyki, – 295 s. : il., mapy ; 24 cm., ISBN 83-89283-52-2
Miejsce wydania : Kraków, 2005
Dom Pod Jedlami w Zakopanem
Informacje praktyczne
Dostępność poza Dniami Dziedzictwa:
niedostępny
Lokalizacja:
miejscowość: Zakopane
gmina: Zakopane
powiat: tatrzański
Obiekty w pobliżu:
- Chałupa Gąsieniców Sobczaków w Zakopanem
- Cmentarz i kościółek na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem
- Dom Pod Jedlami w Zakopanem
- Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie w Zakopanem
- Szałasy na Polanie Podkólna w Jurgowie
- Willa Oksza w Zakopanem
- Zespół albertyński na Kalatówkach w Zakopanem
- Muzeum Karola Szymanowskiego w willi Atma w Zakopanem
- Willa Czerwony Dwór w Zakopanem
- Zespół Szkół Plastycznych im. Antoniego Kenara w Zakopanem
- Pracownia lutnicza Mardułów w Zakopanem
MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75,
NIP: 675 000 44 88
|
Projekt i wykonanie | Polityka prywatności
| Jeśli nie oznaczono inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Małopolskiego Instytutu Kultury.