Archiwum, noszące obecnie nazwę Archiwum Państwowego w Krakowie, rozpoczęło działalność 2 września 1878 r. jako Krajowe Archiwum Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie. Po 1918 r. przyjęło nazwę Archiwum Ziemskie, a w 1936 r. Archiwum Państwowe. W 1952 r. włączono do niego powstałe w czerwcu 1887 r. archiwum miejskie Krakowa (Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa).

ARCHIWUM PAŃSTWOWE W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2004) CC BY SA 3.0

Dzięki połączeniu zasobów tych dwóch archiwów zbiór Archiwum Państwowego stał się niezwykle bogaty. Znajdują się tu m.in. najstarsze plany i widoki Krakowa, grafiki, karty pocztowe i prasa konspiracyjna z okresu II wojny światowej. Do najważniejszych zespołów należą akta miasta Krakowa (od 1257 r.), staropolskie księgi sądowe grodzkie i ziemskie oraz historyczne archiwa rodów magnackich: Potockich, Lubomirskich, Tarnowskich i innych. Archiwum ma charakter otwarty i wciąż gromadzi materiały, przede wszystkim dotyczące historii miasta i regionu, a także dawnych ziem wschodnich Rzeczypospolitej. Pod względem wielkości zasobu i wartości zgromadzonych źródeł, archiwum krakowskie należy obecnie do najważniejszych archiwów państwowych w Polsce.

Bogatą historię ma budynek przy ul. Siennej 16, który pełni dziś rolę głównej siedziby Archiwum Państwowego w Krakowie. Został on wzniesiony w latach 1761-1763 dzięki fundacji archiprezbitera kościoła Mariackiego Jacka Łopackiego, jako szpital ubogich parafii mariackiej pw. św. Rocha. W czasie konfederacji barskiej (1768) budynek zajęli Rosjanie na szpital wojskowy; również w 1790 r. władze Krakowa urządziły w nim szpital. W okresie autonomii był użytkowany przez Kasę Oszczędności Miasta Krakowa. Po przeniesieniu Kasy do nowego gmachu przekazano go w 1887 r. archiwum miejskiemu.

Narożną kamienicę przy zbiegu ulic Siennej i św. Krzyża zaprojektował architekt Franciszek Placidi. Jest ona piętrowym budynkiem o skromnej i płaskiej dekoracji ścian, nakrytym mansardowym dachem z ozdobnymi lukarnami (okienkami oświetlającymi poddasze). Stojąca na narożniku budynku figura św. Rocha przypomina o pierwotnym przeznaczeniu kamienicy i fundacji archiprezbitera Jacka Łopackiego. Do wnętrza budynku prowadzi wejście obramione prostym, kamiennym portalem. W środku warto obejrzeć wewnętrzny dziedziniec ze studnią, pochodzącą prawdopodobnie z czasów budowy kamienicy, oraz fontannę z lat 30. XX w.

Tekst: B, Sanocka (2008)