przeskocz do treści

Kościół i klasztor Pijarów w Krakowie, fot. K. Schubert MIK 2020

Fort nr 44 Tonie w Krakowie

Fort opancerzony nr 44 „Tonie” należy do zewnętrznego, 57-kilometrowego pierścienia umocnień stałych dawnej Twierdzy Kraków. Jest najniezwyklejszym pośród ponad stu zachowanych budowli obronnych twierdzy, co wynika z tego, że był realizowany w dwóch epokach historii sztuki fortyfikacyjnej. Powstał jako jedno z dzieł typowych w Krakowie i w Europie, w latach 1881–1884, tj. w epoce fortów artyleryjskich.

FORT NR 44 TONIE W KRAKOWIE, fot. J. Nowostawska-Gyalókay (MIK, 2013) CC BY SA 3.0

20 lat później, już w epoce nowoczesnych fortów pancernych, został kompleksowo zmodernizowany. Wówczas zastosowano tu m.in. pancerne wieże wysuwalno-obrotowe, wyjątkowe w naszej części Europy. W I wojnie światowej twierdza odegrała rolę operacyjną na froncie wschodnim, we wrześniu 1939 roku „Tonie” wzięły udział w osłonie Krakowa przed natarciem od zachodu. Obiekt został uszkodzony w 1944 roku, a zaniedbany wraz z otoczeniem, porósł lasem, który obecnie stanowi ostoję zwierzyny.

Fundacja „Janus” prowadzi prace zmierzające do konserwatorskiej odnowy dla przyszłego udostępnienia zabytku.

Fort nr 44 Tonie w Krakowie

Adamczewski J., Mała encyklopedia Krakowa, Kraków 1997. Bator J., Wojna galicyjska, Kraków 2005. Bieniarzówna J., Małecki J.M., Dzieje Krakowa, t. 3: Kraków w latach 1796–1918, Kraków 1979. Brzoskwinia W., Atlas Twierdzy Kraków, seria I, t. 16: Fort 44 „Tonie”, Kraków 2003. Brzoskwinia W., Atlas pancerzy Twierdzy Kraków, cz. I: Główne wyposażenie pancerne fortów Twierdzy Kraków, Atlas Twierdzy Kraków, seria II, t. 3, Kraków 2003. Dąbrowski J., Historia powszechna, cz. I: Wielka Wojna 1914–1918, Warszawa 1937. Łukasik H., Turowicz A., Twierdza Kraków znana i nieznana, cz. I: Odcinek północno-wschodni. Od Wisły do traktu olkuskiego, Międzyzdroje–Kraków 2001. Łukasik H., Turowicz A., Twierdza Kraków znana i nieznana, cz. III: Żelazny pierścień, Międzyzdroje–Kraków 2002. Łukasik H., Turowicz A., Twierdza Kraków znana i nieznana, cz. IV: Wokół krakowskiej twierdzy. Epizody, bohaterowie, ślady bitwy o Kraków, Międzyzdroje–Kraków 2009. Molnár F., Galicja 1914–1915. Zapiski korespondenta wojennego, Warszawa 2012. Najlepszy Przyjaciel Żołnierza. Kalendarz na rok 1915, Wimperk (Winterberg, Czechy). Polski słownik biograficzny, hasła: Władysław Długosz (t. 5, Kraków 1939–1946), Jan Goetz-Okocimski (t. 8, Kraków 1959–1960).

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności | Jeśli nie oznaczono inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Małopolskiego Instytutu Kultury.