przeskocz do treści

Kościół i klasztor Pijarów w Krakowie, fot. K. Schubert MIK 2020

Pałac w Ryczowie

Ryczów leży w powiecie wadowickim, na południowy zachód od Krakowa, na ziemiach dawnego księstwa oświęcimsko-zatorskiego. Dzieje majątku dworskiego w Ryczowie układają się w kilka epok.

PAŁAC W RYCZOWIE, fot. M. Łukaszewicz (Graphia, 2011) ©

Mnisi (1284-1782)
Wieś założyli cystersi. Jej nazwa pojawia się po raz pierwszy w 1284 r., kiedy książę opolski Przemysław nadał okoliczne lasy klasztorowi w Mogile. Ryczów był ulubioną wsią uczonego opata Marcina, który „wydźwignął w nim z fundamentów dość ładny kościół” i został tam pochowany w 1488 r.

Arystokraci (1790-1936)
Po pierwszym rozbiorze cesarz Józef II ograbił cystersów. W 1790 r. klucz ryczowski uzyskali Dzieduszyccy, którzy w 1855 r. sprzedali go Drohojowskim. Po śmierci żony Tytus Drohojowski ufundował na cmentarzu neogotycką kaplicę, a w 1864 ukończył pałac, przy którym założył park w stylu angielskim. W 1882 r. majątek odziedziczyła jego córka, Józefa, która wyszła za mąż za barona Mieczysława Błażowskiego. Baron hazardzista zadłużył dobra żony i zastrzelił się w gabinecie. Epokę arystokratów przetrwał duch barona, który straszy w opowieściach mieszkańców.

Żołnierze (1936-1945)
W 1936 r. podupadły majątek kupił generał Zygmunt Piasecki, dowódca Krakowskiej Brygady Kawalerii. We wrześniu ’39 generał walczył na froncie, a jego żona opuściła Ryczów, uciekając z dziećmi na wschód. Pod Kowlem na wieść o inwazji Sowietów zawrócono. Niemcy pozwolili pozostać właścicielce w dobrze prowadzonym majątku. W czasie wojny w pałacu znaleźli schronienie uchodźcy z Poznania, Lwowa i Warszawy. Zimą 1945 r. Rosjanie urządzili w nim szpital polowy – na piętrze operowano i kładziono na słomie rannych, na parterze leżeli zmarli. Po Armii Czerwonej zostały łuski pocisków tkwiące w podeście schodów.

Lud (1945-1989)
W marcu 1945 r. ryczowski proboszcz, Władysław Kania, zanotował w kronice: „Reforma agrarna i tutaj miała miejsce. Majątek pana generała Piaseckiego, będącego całą wojnę w niewoli niemieckiej, rozparcelowano. Po wypędzeniu pani Zofii Piaseckiej wraz z dziećmi, pałac stał się łupem oswobodzicieli”. Nocami dzielna pani Zofia wspólnie z zaprzyjaźnioną rodziną Gawędów wywoziła furmanką dobytek do Krakowa, dzięki czemu ocaliła archiwum męża i wiele pamiątek rodzinnych. W okresie PRL w pałacu mieściły się urzędy gminne i sklepy. Budynek doprowadzono do ruiny.

Artyści (od 1991)
Córka generała, Zofia Piasecka-Tarabuła, nigdy nie przestała marzyć o utraconym domu – nosiła tę myśl przez lata jak żółw swoją skorupę. W 1991 r. kupiła pałac i park. Skromnymi środkami naprawiono dach i zawalone stropy, osuszono piwnice, odbudowano taras, wyremontowano wnętrza. Janusz Tarabuła, profesor krakowskiej ASP, odnowił polichromię. Pamiątką po czasach odbudowy są obrazy malarzy goszczących w pałacu: „Ryczowisko” Andrzeja Cisowskiego i „Stary baron karmi kozę notatkami o miłości” Sobczyka i Modzelewskiego. Założona w 2010 r. fundacja „Pałac w Ryczowie” planuje udostępnić w pałacu bogate zbiory sztuki Marty Tarabuły, właścicielki Galerii Zderzak, wnuczki gen. Piaseckiego. Wraz z Izbą Pamięci utworzą one muzeum regionalne o unikalnym charakterze niepodległościowo-artystycznym.

Opis pałacu
Pałac zbudowano w eklektycznym stylu arkadowym (Rundbogenstil), ni to romańskim, ni to renesansowym. Ma on dziś swój urok – podkreślony przez kolumnowy taras i wieżę zachodnią (wschodnia ukryta jest w pierzei muru jako klatka schodowa). Budynek jest jednopiętrowy – okazałe schody wiodą na piętro do części mieszkalnej. W skrzydle zachodnim znajduje się oranżeria, sala balowa i gabinet, w skrzydle wschodnim – sala kominkowa i cztery pokoje. W szafie na korytarzu była winda kuchenna. Piwnice są tylko od strony południowo-wschodniej. Przebudowy zatarły nieco pierwotny układ parteru. Obecnie w sali na prawo mieści się Izba Pamięci gen. Piaseckiego i kaplica; na lewo jest galeria. Pozostałe pomieszczenia służą celom gospodarczym. Pod schodami jest wyjście na taras południowy prowadzący do sadu – ulubionego miejsca wypoczynku domowników.


Autor: Jan Michalski (2011)

Pałac w Ryczowie

Dawna linia obronna Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Problemy konserwacji i adaptacji dla turystyki
Autor: Janusz Bogdanowski
Publikowany: Ochrona Zabytków, R. 4 (67): 1964, Wydawca: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Zarząd Muzeów i Ochrony Zabytków. Ośrodek Dokumentacji Zabytków.Warszawa, s. 3-36

Budownictwo obronne i rezydencjonalne powiatu wadowickiego. Katalog
Autor: Mateusz Porębski
Wydawnictwo: Centrum Kultury, Sportu i Turystyki w Kalwarii Zebrzydowskiej
Miejsce wydania: Kalwaria Zebrzydowska, 2009

Wadowice i okolice. Przewodnik monograficzny
Autor: Julian Zinkow
Wydawnictwo: Grafikon
Miejsce wydania: Wadowice, 2001

Pałac w Ryczowie

Informacje praktyczne

Dostępność poza Dniami Dziedzictwa:

niedostępny

Lokalizacja:

miejscowość: Ryczów

gmina: Spytkowice

powiat: wadowicki

Obiekty w pobliżu:

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności | Jeśli nie oznaczono inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Małopolskiego Instytutu Kultury.