przeskocz do treści

Kościół i klasztor Pijarów w Krakowie, fot. K. Schubert MIK 2020

Pałac Starzeńskich w Płazie

Na zespół pałacowo-parkowy w Płazie składa się kilka elementów zabudowy: zlokalizowany w północnej części założenia wielokrotnie przekształcany pałac, budynki gospodarcze (najstarsze powstały w poł. XIX w.), ogrodzenie z bramami i oczywiście malowniczy park. Prawdopodobnie dwór istniał w tym miejscu już w XVI wieku. W XVIII stuleciu został przebudowany na rezydencję barokową.

PAŁAC STARZEŃSKICH W PŁAZIE, fot. ze zb. UM Chrzanów (2009) ©

W 1898 roku pałac zakupił hrabia Adam Starzeński i aż do 1945 roku stanowił on siedzibę rodową Starzeńskich. W latach 1900–1901 pałac przebudowano według projektu architekta, Zygmunta Hendla. Budowla nabrała cech neobarokowych, z parterowej zmieniła się w dwukondygnacyjną z mansardowym dachem, facjatami, kaskadowymi schodami w częściach bocznych, pośrodku zaś znajduje się czterokondygnacyjny ryzalit zwieńczony belwederem. W elewacji północnej znajdują się dwie wieżyczki. Wnętrze jednej z nich, z oryginalną stolarką, będzie można zobaczyć podczas Dni Dziedzictwa, podobnie jak dawny hol, obecnie podzielony na trzy pomieszczenia, w którym zachowała się dawna posadzka ceramiczna, fragment barokowego drewnianego stropu oraz, u drzwi wejściowych, klamki w kształcie smoków.

Park został założony najprawdopodobniej w XVIII wieku jako kompozycja barokowa, jego pozostałością jest widoczny wciąż podjazd oraz aleje dojazdowe: jesionowa i klonowa. W XIX wieku zmieniono kompozycję ogrodu, zasadzono nowe gatunki roślin, jak tulipanowiec amerykański, cis czy modrzew japoński. Warto przyjrzeć się zabytkowym bramom i murowi, który malowniczo okala ogród. W 1954 roku pałac został przystosowany do pełnienia funkcji Domu Pomocy Społecznej, którą pełni do dziś.


Autor: Joanna Nowostawska-Gyalókay, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2013)

Pałac Starzeńskich w Płazie

Bieda B., Płaza… Wspomnienia Józefa Koryczana, http://www.plaza.neostrada.pl/n_koryczan_bieda.html (dostęp: 20 grudnia 2012).

Krasnowolski B., Chrzanów. Studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, Chrzanów 1998.

„Miesięcznik Heraldyczny” 1908, t. 1–3.

Ornatowski M., Wspomnienia hrabiny, „Przełom” 2006, nr 49.

Polski Słownik Biograficzny, Kraków, t. IV: 1938, t. IX: 1961.

Restauracja pałacu w Płazie, „Architekt” 1905, z. 9.

Skalny Ł., Historia Krzeszowic. Okres międzywojenny, Kraków 2004.

Stabro S., Małe ojczyzny Emila Zegadłowicza. W 110. rocznicę urodzin pisarza, „Wadoviana. Przegląd Historyczno-Kulturalny” 2000, nr 4.

Wegenke E., Muzeum w Gorzeniu, „Wadoviana. Przegląd Historyczno- -Kulturalny” 2000, nr 4.

Wójcik M., Pan na Gorzeniu. Życie i twórczość Emila Zegadłowicza, Kielce 2005.

Zinkow J., Krzeszowice i okolice, Warszawa–Kraków 1988.

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności | Jeśli nie oznaczono inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Małopolskiego Instytutu Kultury.