Pałac Konopków znajduje się w północno-wschodniej części miasta, w niewielkiej odległości od Zamku Żupnego i Kopalni Soli. Podobnie jak to jest w wypadku większości budynków znajdujących się w Wieliczce, jego historia wiąże się z największym skarbem miasta – solą. Pałac wznieśli w latach 80. XVIII w. dwaj bracia, Jan i Piotr Konopka, którzy byli udziałowcami Kompanii Solnej Komercjonalnej. Po śmierci Jana Konopki w 1804 r. budynek sprzedano Wyższemu Urzędowi Salinarnemu, który urządził w nim mieszkania wyższych urzędników salinarnych (stąd pałac nazywany jest często pałacem Salinarnym). W trakcie jednego z remontów, być może w latach 30. XIX w., nadano elewacjom pałacu wygląd klasycystyczny.

PAŁAC KONOPKÓW W WIELICZCE, fot. M. Klag (MIK, 2004) CC BY SA 3.0

W latach powojennych pałac znalazł się w tak złym stanie, że rozważano nawet możliwość jego rozbiórki. Jednak w 1985 r. władze Wieliczki zakupiły pałac i podjęły decyzję o przeprowadzeniu generalnego remontu. W ciągu kilku lat (1988-1992) wykonano wiele prac budowlanych, jednak zabrakło środków finansowych i rozpoczęto poszukiwania nowego użytkownika, który mógłby właściwie zagospodarować pałac. Efektem tych poszukiwań było przekazanie obiektu w 2001 r. Skarbowi Państwa, z przeznaczeniem na siedzibę Krakowskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Nowy użytkownik zakończył remont i dostosował budynek do swoich potrzeb, m.in. umieszczając pod tarasem magazyn o powierzchni ok. 1000 m2.

Zbudowany przez Konopków pałac był częścią założenia, w skład którego wchodziły zabudowania gospodarcze, ogrody od strony wschodniej i park ze stawem od północy. Sam pałac wzniesiono na wysokim, obwiedzionym murami oporowymi tarasie, na który prowadzą od strony zachodniej szerokie schody. Jest on piętrową budowlą przykrytą łamanym dachem polskim, o symetrycznie zakomponowanych elewacjach. Środkową część fasady oraz elewacji tylnej zaakcentowano wysuniętym ryzalitem zakończonym trójkątnym szczytem. Naroża budynku podkreślone są boniowaniem, a okna ściany zachodniej i południowej zdobi zachowana dekoracja: lwie głowy i wić roślinna oraz zwinięte liście akantu, służące jako wsporniki gzymsów nadokiennych.

Tekst: B. Sanocka (2008)