przeskocz do treści

Fort Barycz w Krakowie, fot. K. Schubert, MIK 2018

Fort 50 ½ O Barycz w Krakowie

Ten lądowy pancernik – sklasyfikowany przez Austriaków jako Gürtelhauptwerk, czyli fort główny – powstał w latach 1897-98. Wraz z sąsiednim fortem 50½ West „Kosocice” strzegł południowo-wschodniego narożnika twierdzy. Po mobilizacji czterech oficerów miało dowodzić załogą złożoną ze 113 artylerzystów, 56 piechurów i sześciu pionierów. Ich wojennym domem był blok koszarowo-bojowy chroniony grubymi warstwami betonu, z pancernymi drzwiami i okiennicami. Aby skutecznie odpierać nieprzyjacielskie szturmy, fort został silnie uzbrojony. W czterech obrotowych wieżach umieszczonych na potężnym stropodachu kryły się 8-centymetrowe armaty Škody Wz 1894. Piąta wieża służyła do obserwacji. Osłonięte pancerzem armaty mogły ostrzeliwać trakt lwowski i strategiczną linię kolejową do Przemyśla. Gdyby nieprzyjaciel zdołał podejść bardzo blisko, zatrzymać miała go głęboka sucha fosa i broniący jej żołnierze, ukryci w galerii oraz dwóch kaponierach. Oprócz karabinów dysponowali oni czterema szybkostrzelnymi 6-centymetrowymi armatami Wz 1899. Mieli zapewnioną bezpieczną komunikację z blokiem koszarowo-bojowym poprzez podziemny chodnik – tzw. poternę. Artylerię „Baryczy” dopełniały dwie 8-centymetrowe armaty umieszczone w „zdradzieckim” tradytorze.

Fort 50 1/2 O Barycz w Krakowie, fot. J. Nowostawska-Gyalókay MIK 2017

Na początku grudnia 1914 roku, gdy 3. Armia Rosyjska próbowała zdobyć Kraków, „Barycz” bronił podejścia od strony Wieliczki. Wspomagał też ogniem forty: 50 „Prokocim” i 51 „Rajsko”. Po I wojnie światowej fort był w dyspozycji Wojska Polskiego. W czasie II wojny światowej gospodarzyli nim Niemcy – zostały po nich pamiątkowe napisy. W latach 1957-61 naukowcy z AGH testowali w „Baryczy” polskie rakiety meteorologiczne. Później, w czasach zimnej wojny, LWP wykorzystywało fort na własne potrzeby. Dzisiaj w „Baryczy” znajduje się oddział Muzeum Twierdzy Kraków – prowadzony przez Fundację Janus.

Fort 50 ½ O Barycz w Krakowie

Aleksijewicz S., Wojna nie ma w sobie nic z kobiety, przeł. J. Czech, Wołowiec 2010.

Fort 51 „Rajsko”, red. W. Brzoskwinia, Atlas Twierdzy Kraków, seria I, t. 8, Kraków 1997.

Łukasik H., Twierdza Kraków, część IV: Wokół krakowskiej twierdzy. Epizody, bohaterowie, ślady bitwy o Kraków 1914, Międzyzdroje–Kraków 2009.

Okudżawa B., Pieśni, ballady, wiersze, red. A. Mandalian, przeł. J. Czech [et al.], Kraków 1996.

O przyszłość Twierdzy Kraków, oprac. zb., red. H. Rojkowska-Tasak [et al.], Atlas Twierdzy Kraków, seria II, t. 5, Kraków 2010.

Środulska-Wielgus J., Zieleń Twierdzy Kraków, Atlas Twierdzy Kraków, seria II, t. 4, Kraków 2005.

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności | Jeśli nie oznaczono inaczej, wszystkie materiały na stronie są dostępne na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz Małopolskiego Instytutu Kultury.